Malatya'da Kayısı üreticisi de, işçiler de onlardan rahatsız

“ Deveye demişler boynun neden eğri? nerem doğru ki demiş” Kayısının hikayesi de böyle işte. Dünya kuru kayısı sektörünün raf piyasası 3 milyar doların üstünde olmasına karşın Malatya ekonomisine olan katkısının 300 milyon dolar düzeyinde seyretmesi, yapılan yanlışları ise temelden özetliyor. Bahçeden, marketlerin rafına uzayan yolculukta bir çok serüvenden geçen Kayısının en ilginç hikâyesi ise tarlada yaşanıyor. 

KAYISI İŞÇİLİĞİ CİDDİ BİR GEÇİM KAYNAĞI 

 Haziran ayının ortasından itibaren başlayan kayısı hasadında çalışan tarım işçilerinin önemli bir sayısı Malatya’nın komşu vilayetlerinden ve Güneydoğu bölgesi vilayetlerinden gelen insanlar tarafından yapılmakta. Kendilerine tarım işçisi olarak tanımlayan bu grubun en önemli özelliği ise 7 den 70’e kadar olan aile bireylerinden oluşması. Yetişkin erkeklerin ağaçlardan kayısıyı koparma işlemini üstlenirken, 7 yaşında ki çocukların yere düşen kayısıları toparlayıp kasalara yerleştirmesi ve diğer bireylerin ise kasaların taşınması ve patik denilen işlemde rol almasıyla bir kombin oluşturmalarıyla gerçekleştirilmektedir. Yapılan bu işlemler sonunda ise tüm aile bireylerine yevmiye kazanmaları ise işi cazip hale getirmektedir. Özellikle kalabalık bireylere sahip aileler için önemli bir gelir kaynağı olmaktadır.

 

İŞÇİLER “ÇAVUŞ” DAN 

 Peki bu durumun bir standardı veya kuralı var mı ? Söz gelimi kayısı işçileri 3 ay süren hasat işlemi sırasında hangi standartlarla çalışıyor ? nerede yaşıyor? temizlik ve hijyeni nasıl sağlıyor? daha da önemlisi çalışacakları kayısı bahçelerini nasıl buluyor ? paralarını nasıl alıyorlar? İşte tüm bu soruların yanıtı ise tek bir sözcükte gizli. Dayıbaşı diğer adıyla çavuş denilen kimseler aracılığıyla yapıyorlar. Bahçe sahipleriyle, kayısı işçileri arasında köprü vazifesi gören çavuşlar, yasal olarak hiçbir sorumluluk ve yükümlülüğü bulunmayan bu çavuşların tek özelliği kayısı bahçesi sahipleri ve tarım işçileri arasında bağlantı kurmaları. Bu durumda bahçe sahiplerinden hiçbir ücret ve komisyon almadan bir nevi gönüllülük yapan çavuşlar kendi komisyonlarını 40 TL yevmiye ile çalışan ırgatlar üzerinden alıyorlar. Bu durumu ilk başta yadırgamayan aileler günler ilerledikçe yapılan işlemi sömürü olarak değerlendirmekten de kaçınmıyorlar. Çünkü çavuşa ödenen komisyonların hizmet olarak hiçbir karşılığı bulunmuyor. 

 

RAF SATIŞININ % 1 MALATYA’YA 

 Dünyada ki kuru kayısının % 85 inin Malatya’dan karşılanmasına rağmen elde edilen gelirin raf satışının sadece % 1’ne denk gelmesinin altında ise bir çok sorun bulunmakta. Bunların başında kayısının ciddiye alınmaması gelmektedir. Kayısının üretimden tüketime kadar oluşan zincirde tüm halkaların birbirinden kopuk olması ve her halkanın bir çavuşa emanet edilmesi ile ilgili bir durumu ortaya çıkartıyor. Bahçede çavuş!, fabrikada çavuş! pazarda çavuş!, satışta çavuş!, ihracatta çavuş dönemi bitmeden kayısının itibarlı bir ürün olmasını beklememiz ise tamamen hayal. Özellikle Malatya dışında gelen kayısı işçilerini, bahçe sahipleriyle direk buluşturacak bir platforma ihtiyaç bulunmakta. İşçilerden kesilen paraların ise işçilerin bahçe de kaldığı süre zarfında, barınak, yemek, hijyen, sağlık ve eğitim gibi ihtiyaçlarında kullanılması daha doğru bir yaklaşım olacaktır. Kayısı ciddiye almanın ilk yolu, kayısı işçileriyle başlatılan doğru süreç olmalıdır. malatya haber