Sigorta primine tabi tutulacak ve tutulmayacak kazançlar

İşveren Uygulama tebliğine göre sigorta prime tabi tutulacak ve tutulmayacak kazançlar \r\nGİRİŞ\r\nSosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinin ilgili hükümleri doğrultusunda işveren yükümlülüklerine ilişkin uygulama esaslarını düzenleyen "İşveren Uygulama Tebliği" 01 Eylül 2012 tarih ve 28398 sayılı resmi gazete yayınlanarak yürürlüğe girdi.\r\n28 Eylül 2008 tarihli ve 27011 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan "Aylık Prim ve Hizmet Belgesinin Sosyal Güvenlik Kurumuna Verilmesine ve Primlerin Ödenme Sürelerine Dair Usul ve Esaslar Hakkında Tebliğ" ise yürürlükten kalktı.\r\n \r\nI. YÜRÜRLÜĞE GİREN İŞVEREN UYGULAMA TEBLİĞİNE GÖRE KISMEN PRİME TABİ TUTULACAK KAZANÇLAR\r\n \r\nA-Yemek Paraları (Yardımı)\r\nSigortalılara yemek parası adı altında yapılan ödemelerin, işyerinde veya müştemilatında işveren tarafından yemek verilmemesi şartıyla, fiilen çalışılan gün sayısı dikkate alınarak 16 yaşından büyükler için belirlenen günlük asgari ücretin ‰ 6 sının, yemek verilecek gün sayısı ile çarpılması sonucunda bulunacak miktarı,  prime esas kazançların tespitinde dikkate alınmayacak, dolayısıyla bu tutardan prim kesilmeyecektir.\r\nBu durumda, yemek parası adı altında yapılan ödemelerden prime esas kazanca dahil edilecek tutar,\r\nBrüt Günlük Asgari Ücret X  ‰ 6 X (Ay İçinde Fiilen Çalışılan Gün Sayısı) Yemek Parası Verilen Gün Sayısı = İstisna Tutarı,\r\nÖdenen Yemek Parası – İstisna Tutarı = Prime Esas Kazanca Dahil Edilecek Yemek Parası,\r\nformülü vasıtasıyla hesaplanacaktır.\r\nÖte yandan, sigortalılara ay içinde yemek parası olarak nakit ödeme yapılmaksızın, çalıştıkları işyerinin dışında yemek üretimi yapan başka firma veya şahıslar tarafından (örneğin yemek kuponu karşılığında) gerek işyerinde, gerekse işyerinin dışında yemek verilmesi halinde, işverenlerce bu firma veya şahıslara fatura karşılığında yemek bedeli olarak ödenen fatura bedelleri prime esas kazanca dahil edilmeyecektir.\r\nÖrnek- Aylık brüt ücreti 2.000,00 TL olan (E) sigortalısına 2012/Temmuz ayında 250 TL tutarında yemek parası ödenmiştir. (E) sigortalısının ilgili ayda hafta sonları (Cumartesi ve Pazar günleri) fiilen çalışmadığı göz önüne alındığında yemek parası adı altında yapılan ödemelerden prime esas kazanca dahil edilecek tutar;\r\nBrüt Günlük Asgari Ücret X  ‰ 6 X (Ay içinde Fiilen Çalışılan gün sayısı) Yemek Parası Verilen Gün Sayısı = İstisna Tutarı\r\n31,35 TL X ‰ 6 X 22 Gün= 41,36 TL (İstisna Tutarı)\r\n250 TL – 41,36 TL= 208,64 TL ( Prime Esas Kazanca dahil edilecek yemek parası)\r\n \r\nB- Çocuk Zammı ( Yardımı)\r\n5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 80. maddesinde Kurumca tutarları yıllar itibarıyla belirlenecek çocuk zamları sigorta priminden istisna tutulmuştur.\r\nSigortalının hizmet akdinin devam etmesi şartıyla ve fiilen çalışmasının olup olmadığı üzerinde durulmaksızın; sigortalı veya isteğe bağlı sigortalı sayılmayan, kendi sigortalılığı nedeniyle gelir veya aylık bağlanmamış olan çocuklarından 18 yaşını, lise ve dengi öğrenim veya 5/6/1986 tarihli ve 3308 sayılı Meslekî Eğitimi Kanununda belirtilen aday çırak, çırak ya da işletmelerde meslekî eğitim görmesi halinde 20 yaşını, yüksek öğrenim görmesi halinde 25 yaşını doldurmamış ve evli olmayan çocukları ile yaşına bakılmaksızın Kanuna göre malûl olduğu tespit edilen evli olmayan çocuklarından en fazla iki çocuk (iki çocuk dahil) için çocuk zammı adı altında yapılan ödemelerin, çocuk başına 16 yaşından büyükler için belirlenen aylık asgari ücretin ‰2'si oranındaki tutarı, aylık prime esas kazançların hesaplanmasında dikkate alınmayacaktır.\r\nBu durumda, çocuk zammı adı altında yapılan ödemelerden prime esas kazanca dahil edilecek tutar;\r\nBrüt Aylık Asgari Ücret  X  ‰ 2 X Çocuk Sayısı (İki Çocuğa Kadar) = İstisna Tutarı,\r\nÖdenen Çocuk Zammı – İstisna Tutar = Prime Esas Kazanca Dahil Edilecek Çocuk Zammı,\r\nformülü vasıtasıyla hesaplanacaktır.\r\nÖrnek- Aylık brüt ücreti 2.000,00 TL olan (E) sigortalısına 2012/Temmuz ayında 3 çocuğu göz önüne alınarak çocuk başına 100 TL çocuk zammı verilmiştir. Sigortalı (E) nin prime esas kazancına dahil edilecek tutar;\r\nBrüt Aylık Asgari Ücret X  ‰ 2 X Çocuk Sayısı (İki Çocuğa Kadar) = İstisna Tutarı\r\n940,50 X ‰2 X 2 =37,62 TL ( İstisna Tutarı)\r\n300 TL – 37,62 TL = 262,38 TL (Prime Esas Kazanca dahil edilecek çocuk zammı)\r\n \r\nC- Aile Zammı (Yardımı)\r\n4/a (SSK) sigortalısına Aile zammı adı altında yapılacak ücret ödemesi gelir vergisi ve damga vergisi stopajlarına tabidir. 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 80. maddesinde Kurumca tutarları yıllar itibarıyla belirlenecek aile zamları sigorta priminden istisna tutulmuştur. SGK tarafından, asgari ücretin ‰ 10 u olarak belirlenmiş bulunan aylık limit dahilindeki aile zammı ödemeleri SGK primine tabi değildir.\r\n \r\nSigortalılara aile zammı adı altında yapılacak ödemelerin, sigortalının hizmet akdinin devam etmesi şartıyla fiilen çalışmasının olup olmadığı üzerinde durulmaksızın, sigortalının eşinin Kanuna tabi zorunlu sigortalı olmayı gerektirecek şekilde çalışmaması ve Kurumdan gelir veyahut aylık almaması durumunda, 16 yaşından büyükler için belirlenen aylık asgari ücretin ‰10'u oranındaki tutar aylık prime esas kazançların hesaplanmasında dikkate alınmayacaktır.\r\nBu durumda, aile zammı adı altında yapılan ödemelerden prime esas kazanca dahil edilecek tutar;\r\nBrüt Aylık Asgari Ücret X  ‰ 10 = İstisna Tutarı,\r\nÖdenen Aile Zammı – İstisna Tutarı = Prime Esas Kazanca Dahil Edilecek Aile Zammı,\r\nFormülü vasıtasıyla hesaplanacaktır.\r\nÖrnek- Aylık brüt ücreti 2.000,00 TL olan (E) sigortalısına 2012/Temmuz ayında 200 TL tutarında aile zammı verilmiştir. Sigortalı (E) nin prime esas kazancına dahil edilecek tutar;\r\nBrüt Aylık Asgari Ücret X  ‰ 10 = İstisna Tutarı\r\n940,50 X ‰10 = 94,05 TL ( istisna Tutarı)\r\n200 TL – 94,05 TL = 105,95 TL (Prime Esas Kazanca dahil edilecek aile zammı)\r\nDiğer taraftan, sigortalılara yemek parası ile çocuk ve aile zamlarının yıllık olarak bir defada ödenmesi halinde, bu defa ödemenin yapıldığı tarihteki 16 yaşından büyükler için belirlenen asgari ücret üzerinden,\r\nYemek parası için;\r\nBrüt Günlük Asgari Ücret  X  ‰ 6 X (Yıl İçinde Fiilen Çalışılan Gün Sayısı) Yemek Parası Verilen Gün Sayısı = Yıllık İstisna Tutarı,\r\nYıllık Olarak Ödenen Yemek Parası – Yıllık İstisna Tutarı = Yıllık Prime Esas Kazanca Dahil Edilecek Yemek Parası,\r\nÇocuk zammı için; \r\nBrüt Aylık Asgari Ücret  X  ‰ 2 X Çocuk Sayısı (İki Çocuğa Kadar) X 12 Ay  = Yıllık İstisna Tutarı,\r\nYıllık Olarak Ödenen Çocuk Zammı – Yıllık İstisna Tutarı = Yıllık Prime Esas Kazanca Dahil Edilecek Çocuk Zammı,\r\nAile zammı için ise,\r\nBrüt Aylık Asgari Ücret  X  ‰ 10 X 12 Ay = Yıllık İstisna Tutarı\r\nYıllık Olarak Ödenen Aile Zammı – Yıllık İstisna Tutarı = Yıllık Prime Esas Kazanca Dahil Edilecek Aile Zammı,\r\nFormülü vasıtasıyla ödemenin yapıldığı ayın kazancına dahil edilecektir.\r\n \r\nD- İşverenler Tarafından Sigortalılar İçin Özel Sağlık Sigortalarına ve Bireysel Emeklilik Sistemine Ödenen Özel Sağlık Sigortası Primi ve Bireysel Emeklilik Katkı Payları Tutarları\r\n5510 sayılı Kanunun 80. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinde, "işverenler tarafından sigortalılar için özel sağlık sigortalarına ve bireysel emeklilik sistemine ödenen ve aylık toplam asgarî ücretin ‰ 30 unu geçmeyen özel sağlık sigortası primi ve bireysel emeklilik katkı payları tutarları prime esas kazanca tâbi tutulmaz" denilmektedir.\r\nSigortalı adına ay içinde özel sağlık sigortası primi ve bireysel emeklilik katkı payı adı altında işverence yapılan ödemeler toplamının aylık asgari ücretin ‰ 30’una isabet eden (01.07.2012-31.12.2012 dönemi asgari ücreti üzerinden 300,96 -TL) kısmı prime esas kazanca dahil edilmeyecek, kalan tutar ise ödendiği ayın prime esas kazancına dahil edilecektir.\r\nBu durumda Özel sağlık sigortası primi ve bireysel emeklilik katkı payı adı altında işverenlerce yapılan ödemelerden prime esas kazanca dahil edilecek tutar;\r\nBrüt Aylık Asgari Ücret  X  ‰ 30 = İstisna Tutarı,\r\nÖzel Sağlık Sigortası Primi + Bireysel Emeklilik Katkı Payı – İstisna Tutarı = Prime Esas Kazanca Dahil Edilecek Özel Sağlık Sigortası Primi ve Bireysel Emeklilik Katkı Payı Tutarı,\r\nFormülü vasıtasıyla hesaplanacaktır.\r\nÖrnek - 2012/ Temmuz ayında (A) sigortalısı için işverence brüt 250,00 TL özel sağlık sigortası primi ve brüt 100,00 TL bireysel emeklilik katkı payı ödendiği varsayıldığında, bu tarihte yürürlükte bulunan asgari ücret de 940,50 TL olduğundan,\r\n940,50 X  ‰ 30 = 282,15 TL istisna tutarı,\r\n250,00 TL + 100,00 TL = 350, 00 TL\r\n350,00 TL – 282,15 TL = 67,85 TL 2012/Temmuz ayının prime esas kazancına dahil edilecektir.\r\nBuna karşın, sigortalının özel sağlık sigortası ve bireysel emeklilik katkı payının ödendiği aydaki prime esas kazancının, 82 inci maddeye istinaden belirlenen prime esas kazanç üst sınırının üzerinde olması halinde, söz konusu özel sağlık sigortası ve bireysel emeklilik katkı payları takip eden iki ayda üst sınır aşılmamak kaydıyla sigortalının prime esas kazancına dahil edilecektir.\r\nSigortalı adına işveren tarafından yalnızca özel sağlık sigortası primi veya yalnızca bireysel emeklilik katkı payı ödenmiş olması durumunda ise, prime esas kazanca dahil edilecek tutar,  ödenen özel sağlık sigortası primi veya bireysel emeklilik katkı payı üzerinden ‰30 oranındaki istisna tutarının düşülmesi suretiyle hesaplanacaktır.\r\n \r\nII. YÜRÜRLÜĞE GİREN İŞVEREN UYGULAMA TEBLİĞİNE GÖRE KISMEN PRİME TABİ TUTULMAYACAK KAZANÇLAR\r\n \r\nA- Ayni Yardımlar\r\nAyni yardım; para yerine, her türlü mal ile insani ve sosyal amaç güdülerek yapılan yardımdır.\r\nBazı işverenlerce sigortalılara zaman zaman mal olarak (örneğin; yağ, un, ayakkabı, elbise gibi) ayni yardımlar yapılmaktadır. Sözü geçen ve mal olarak yapılan yardımlar, tutarları üzerinde durulmaksızın, prime esas kazançlara dahil edilmeyecektir. Ancak, ayni yardımların sigortalılara nakden ödenmesi halinde (örneğin yağ parası, un parası, ayakkabı parası gibi) prime tabi tutulması gerekmektedir.\r\n \r\nB- Ölüm, Doğum ve Evlenme Yardımları\r\nÖlüm, doğum ve evlenme hallerinde yapılan yardımlar, miktarı ne olursa olsun,  prime esas kazançların hesabında dikkate alınmayacaktır.\r\nSigortalının anne ve babası, eşi veya çocuğunun ölümü halinde sigortalıya verilen ölüm yardımı ile sigortalının evlenmesi veyahut çocuğunun olması halinde işveren tarafından yapılan doğum ve evlenme yardımları prime esas kazançların hesabına dahil edilmeyecektir.\r\n \r\nC- Görev Yollukları\r\nYolluk, genel olarak, sigortalının işyerinin bulunduğu yerden başka bir yere gönderilmesi halinde, bu yolculuk nedeni ile yapması gerekli giderleri karşılayan ödemedir.\r\nYol masrafı, gündelik, aile masrafı ve yer değiştirme masrafı niteliğinde yapılan ödemeler yolluk kapsamındadır.\r\nBu bakımdan, sigortalılara bireysel iş sözleşmesine veya toplu sözleşmeye dayanılarak ve işveren tarafından sigortalının geçici bir görevle başka yere gönderilmesi veya görev yerini değiştirmesi dolayısıyla verilen ve yolluk kavramına giren ödemeler prime esas kazanca dahil edilmeyecektir.\r\n \r\nD- Seyyar Görev Tazminatı, Kıdem Tazminatı, İş Sonu Tazminatı veya Kıdem Tazminatı Mahiyetindeki Toplu Ödemeler ve Keşif Ücreti\r\nGörevleri gereği sigortalılara ödenen seyyar görev tazminatı, iş akdinin feshi veya çeşitli sebeplerle işten ayrılan işçilere işveren tarafından bir defaya mahsus olmak üzere ödenen kıdem tazminatı, iş sonu tazminatı veya kıdem tazminatı mahiyetindeki toplu ödemeler ve keşif ücreti; prime esas kazancın hesaplanması sırasında dikkate alınmayacaktır.\r\nAncak,  yukarıda belirtilen ödemeleri kanıtlayıcı nitelikteki belgeler, gerektiğinde denetim elemanlarına ibraz edilecektir.\r\n \r\nE- İhbar Tazminatı\r\n4857 sayılı Kanunun 17 nci maddesinde, belirsiz süreli iş sözleşmelerinin feshinden önce durumun diğer tarafa bildirilmesi gerektiği, işçinin kıdemine göre değişen süreler sonunda iş sözleşmesinin feshedilmiş sayılacağı, bildirim şartına uymayan tarafın, bildirim süresine ilişkin ücret tutarında tazminatı (ihbar tazminatı) ödemek zorunda olduğu belirtilmiştir. Bu durumda sigortalının işyeri ile hukuki ilişkisi iş sözleşmesinin feshi ile sona ermiş olduğundan, ödenen tazminat, ücret niteliğinde olmadığı için prime esas kazanca da dahil edilemeyecektir.\r\nAyrıca, işverenin bildirim şartına uymaması veya bildirim süresine ait ücreti peşin ödeyerek sözleşmeyi feshetmesi, 4857 sayılı İş Kanununun 18, 19, 20 ve 21 inci maddeleri hükümlerinin uygulanmasına engel teşkil etmeyeceğinden, İş Kanununun 18 inci maddesinin birinci fıkrası uyarınca,  18, 19, 20 ve 21 inci maddelerinin uygulama alanı dışında kalan işçilerin iş sözleşmesinin, fesih hakkının kötüye kullanılarak sona erdirildiği durumlarda işçiye bildirim süresinin üç katı tutarında tazminat ödenmesi gerekmektedir. Bu durumda da işçinin işyeri ile olan hukuki bağı,  iş sözleşmesinin feshi ile sona erdiğinden, işçiye ödenen kötü niyet tazminatı prime esas kazanca da dahil edilemeyecektir.\r\nAncak, işçiye bildirim süresince iş araması için belli bir süre izin verilmesi 4857 sayılı İş Kanununun 27 nci maddesi gereği olup, bu süre zarfında işçi-işveren arasındaki hukuki bağ sona ermediğinden bildirim süresi içinde işçinin aldığı ücretler prime esas kazanca da dahil edilecektir.\r\n \r\nF- Kasa Tazminatı\r\nİşyerlerinde para veya kıymetli evrak ya da eşya muhafazası ile görevli bulunan sigortalılara muhtemel açıkları kapatmak amacıyla işverenler tarafından ödenen kasa tazminatları, ücret niteliğinde sayılamayacağından, prime esas kazançtan istisna tutulması gerekmektedir.\r\nAncak,  kasa tazminatı niteliğinde olan ödemelerin para ve kıymetli evrak veyahut eşya muhafazası ile görevli bulunan sigortalıya ödenmesi gerektiğinden, bu tür sorumluluğu bulunmayan sigortalılara bu nitelikte bir ödemenin yapılması halinde söz konusu ödemeler prime esas kazanca dahil edilecektir.\r\n \r\nMehmet Fatih GELERİ\r\nİş ve Sosyal Güvenlik Uzmanı\r\n \r\n \r\n