Malatya Mücbir Sebep Uzatılması İçin Son Nefeste!

Ay sonunda bitecek olan Mücbir Sebep Durumu için Malatya ayağa kalkmış durumda. Esnafı, Tüccarı, Sanayicisi hep bir ağızdan bu sürecin uzatılması talebinde bulunuyor. Kobi Danışmanı Hakan Türkileri bu konunun önemine ve Malatya'nın nasıl bir tehlike ile karşı karşıya kalacağını malatyadan.com okurları için özetledi. İşte o hayati önem taşıyan önemli notlar.

Aslında ülke genelindeki ekonomideki sıkıntılı süreç 06 Şubat 2023 deprem felaketinden önce 2020-22 yıllarından itibaren başladı denilebilir. Döviz kurlarındaki aşırı ve tutarsız yükseliş ile başlayan bu süreç öncelikli olarak imalat işletmelerini ve nihayetinde kademeli olarak nihai tüketiciye kadar ulaşan olumsuz etkilerini göstermeye başladı. 

2018 yılından itibaren Cazibe Merkezi Programı kapsamında Malatya’nın da içinde bulunduğu bazı illere tanınan, Organize Sanayi Bölgelerinde yapılacak yatırımlara verilen devlet destekleri bu illerde yatırımların hızlı bir ivme ile artmasını beraberinde getirdi. Yatırım Teşvik Belgesi kapsamında verilen bu destekler ile SGK Prim avantajları ön plandaydı. Bu durum ağırlıkta emek yoğun olarak çalışan hazır giyim imalat sanayinin iştahını kabartarak Malatya OSB alanlarında birçok yeni hazır giyim firmasının kurulmasına, birçoğunun ise taşıma sureti ile Malatya’ya yatırımlarını kaydırmalarına olanak sağladı. Ancak yatırımcı firmaların ezici çoğunluğu maalesef dünya markalarına fason üretim yapan işletmelerdi. 2020-22 yıllarındaki döviz kurlarındaki artışa bağlı olarak üretim maliyetlerinde önemli oranda artış, yatırım teşvik belgesi ile alınan SGK prim avantajının önemini yitirmesine sebep oldu. Gelinen noktada bu sektörde faaliyet gösteren büyük firmaların başta Mısır olmak üzere yabancı ülkelere yatırımlarını kaydırdıklarını görüyoruz. 

İlde bulunan Organize Sanayi Bölgelerinde arsa tahsislerinin yıllarca emek yoğun odaklı sektör temsilcilerine verilme eğilimi nedeni ile maalesef katma değeri yüksek, teknoloji odaklı üretimleri yapan firmaların Malatya ilinde çok az olmasını beraberinde getirmiştir. Şehirde bulunan 1. OSB,

1.OSB Tevsi alanı (3.OSB) ve 2. OSB alanlarında faaliyet gösteren hazır giyim ve gıda imalat sektörü dışında faaliyet gösteren firmalardan çok azının kendi markaları ile yurt dışına katma değerli ürün ihraç ettikleri bilinmektedir.

Malatya’da yaklaşık olarak 20 yıldır revaçta olan belki de en büyük sektör inşaat sektörüydü. 1993-2000 yılları arasında Malatya’nın eski coğrafi yapısını bilenlerin önceleri aslında bataklık olarak bildikleri Niyazi Mısri Caddesinin de peyder pey inşası ile bu sektör hızlı ve vahşice gelişme gösterdi. Şehrin tarım arazilerini ezbere inşaat alanına çevrilmeye başlandığı 2005 ve sonrasındaki sektörün yükselişi belirtilen yıllardaki (2020-22) döviz artışlarının görülmeye başlanması ile maliyetlerin yükselerek tıkanma noktasına gelmesine sebep oldu. 

Ve nihayetinde Kayısı. Dünya kuru kayısı ticaretinde dünya devi olmamızdan gurur duyduğumuz yegâne tarım ürünümüz. Kayısı ile ilgili durum da çok sıkıcı. En son 2024 yılı sezonunda kayısı rekoltesinin fazla olmasından üzüntü duyar haldeyiz. Yıllarca çok kısık sesle ürün farklılaştırılması ile katma değerli ürün üretiminin yapılması, Lisanslı depoculuğun aktif şekilde kullanılmaması kayısı ile ilgili geldiğimiz kötü durumun sadece birkaç gerekçesi diyebiliriz. 

Hiç de iç açıcı olmayan ve birçok kişinin de teyit edeceği bu tespitler ile zaten çok sıkıntılı bir dönem geçiren Malatya ne yazık ki, 06 Şubat 2023 günü yaşanılan depremlerde 11 il arasında asrın felaketinden de nasibini aldı/almaya devam ediyor. Malatya’da yaşanılan can kaybının görece diğer depremden etkilenen illere nazaran az olması Malatya’nın depremden az etkilendiği izlenimini yaratmış, siyasi parti il temsilcilerinin de ilin durumunu açıkça ortaya koyamadıkları içinde bu izlenim ulusal çapta kabul görmüştür. Halbuki Malatya’nın yerleşim alanlarında yıkılan ve ağır hasar alan yerlerden çok Malatya’nın merkezi yerle bir olmuş durumdadır. Herkesin bildiği üzere bir şehrin merkezi o şehrin kalbidir. Şehir merkezi olmazsa şehir de olmaz. 

Yaşanılan bu felaket sonrası şehirde demografik yapı hızlıca değişerek Malatyalı olma dokusunun kaybolduğu gözle görülmektedir. İmkânı olan, iş ve meslek kapsamı uygun olan birçok Malatyalı şehri terk etmiş ve terk etmeye devam etmektedir. 

Şehir merkezinin tamamen yıkılmış olması sebebi ile şehir merkezindeki esnafların tamamına yakını konteynerlerde ticari faaliyetlerini sürdürmeye çalışmakta ise de ekonomik mevcut olumsuz durumlarında etkisi ile mücadeleleri ile imkansızı başarma gayretinde bulunmaktadırlar. 
Hali hazırda ülke genelinde yaşanılan yüksek faizlere bağlı olarak sektörlerdeki aşırı daralma deprem bölgesi olan Malatya ilini çok daha fazla oranda etkilediği görülmektedir. Haziran 2024 ayı banka devre sonu faizlerini ödeyemeyen birçok firmanın olduğu bankaların bu firmalardan verdikleri kredileri geri çağırdıkları bilinmektedir. Aynı durumun daha yıkıcı bir etki ile Eylül 2024 banka devre sonu faizlerinden daha fazla firmanın olumsuz etkileneceği ön görülmektedir. Aslında ülke genelinde yaşanılan/yaşanılması beklenen bu olumsuz durum daha öncede belirtildiği gibi deprem bölgelerini daha büyük oranda olumsuz etkileyeceği açıktır. 

Tüm bu olumsuz portreden daha vahim olmak üzere, deprem felaketi ile ilan edilen Mücbir Sebep Durumu 31 Ağustos 2024 itibarı ile son bulacak olmasıdır. Mücbir sebep durumunun sona ermesi ile depremden bu yana ertelenen tüm mali yükümlülüklerin yerine getirilmesi gerekmektedir. Ülke genelinde uygulanan ekonomik sıkılaştırma politikası ile enflasyonist ortamın baskılanarak enflasyonun düşürülmesi odaklı bu tür bir ekonomik politikanın süre uzatılmadan hayata geçirilmesi Malatya’nın tamamen iflas etmesine ve geri dönüşü olmayan olumsuz sonuçları doğurmasına sebep olacaktır. Yani Mücbir Sebep Durumu süresi uzatılmazsa kısaca Malatya esnaf ve üreticisi son nefesini verecektir.